İSTANBUL KARŞILIKSIZ ÇEK
Ülkemizde son aylarda meydana gelen kur artışı ile birlikte karşılıksız çek oranında artış yaşanmıştır. Bu çerçeve de Çek Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde karşılıksız çekin yaptırımları düzenlenmiştir. Ayrıca İcra ve İflas Kanunu da çekler konusunda kambiyo senedi olduğu için ayrı bir takip usuü düzenlenmiştir.
İlk olarak karşılıksız çek konusunda işlem yapılabilmesi için karşılıksız işlemi yapılması gerekir. Karşılıksız işlemi takas odası, noter marifeti veya banka aracılığıyla olmaktadır.
Ülkemizde en çok kullanılan karşılıksızdır işlemi bankalar aracılığıyla yapılmaktadır. Bu kapsamda bankalar aracılığıyla karşılıksızdır işlemi yapılabilmesi için çekin muhatabı olan bankanın Türkiyedeki herhangi bir şubesine gidilmesi gerekir. Bu kapsamda da önemli olan unsur süredir. Süresinde ibraz edilmeyen çeke karşılıksız işlemi yapılamamaktadır. Süresinde ibraz edilmesi için Türk Ticaret Kanunu yedi yüz doksan altıncı maddede düzenleme getirmiştir. Bu madde:
MADDE 796- (1) Bir çek, düzenlendiği yerde ödenecekse on gün; düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.
(2) Ödeneceği ülkeden başka bir ülkede düzenlenen çek, düzenlenme yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay ve ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Bu bakımdan, bir Avrupa ülkesinde düzenlenip de Akdenize sahili bulunan bir ülkede ödenecek olan ve aynı şekilde Akdenize sahili olan bir ülkede düzenlenip bir Avrupa ülkesinde ödenmesi gereken çekler aynı kıtada düzenlenmiş ve ödenmesi şart kılınmış sayılır
Şeklinde düzenlenmiştir. Bu kapsamda örnek vermek gerekirse İstanbul’da düzenlenen bir çekin ödeme yeri olan banka şayet Ankara’da ise ödeme günü bir ay olacaktır. Fakat ikisi de aynı yer ise bu durumda ödeme yeri on gün olmaktadır. Ödeme açısından başlatılan gün bir sonraki gün olarak değerlendirilmektedir.
Bu konudaki bir diğer önemli unsur ise ileri keşide tarihli çeklerin durumudur. Bu çekler keşide tarihi gelmeden bankaya ibraz edilememektedir. 31.12.2020 tarihinden önce hiç ibraz edilemesede bu tarihten sonra ibraz edilse de karşılıksızdır işlemi yapılamamaktadır. Bunun için ileri keşide tarihli çeklerin keşide tarihinden sonra süreler dikkate alınması gerekir.
Bankaya karşılığın alınması için gidildiğinde hiç karşılığın olmaması veya karşılığın kısmi olması durumundan banka memurunun karşılıksızdır işlemi yapması zorunludur. Karşılıksızdır işlemi yapılmamasının idari ve cezai yaptırımları bulunmaktadır. Ayrıca her çek yaprağı için bankaların ödemesi gereken miktar bulunmaktadır. Yeni yıl çerçevesinde yürürlüğe henüz girmemiş olan yeni miktarlar belli olmasa da şuan her çek yaprağı için bankaların ödemesi gereken minumum tutar bulunmaktadır. Bu tutar çek bedeli bin altı yüz liradan az ise çek bedeli kadardır. Bin altı yüz liradan fazla ise çek bedeli bin altı yüz liradır. Bu bedelin de ödenmesi zorunludur.
Tüm bu işlemler neticesinde karşılık olmaması durumunda karşılıksızdır işlemi neticesinde icra ceza mahkemesine yapılan başvuru neticesinde karşılıksız çekin keşideci hakkında bin beş yüz güne kadar adli para cezasına hükonulmaktadır. Bu da Çek Kanunu’nun ilgili maddesinde geçmektedir. Ayrıca çek bedelinin karşılıksız bölümü adli para cezasından az olamamaktadır.
Sadece adli para cezası değil ayrıca çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına da hükmektedir.
Yetkili icra ceza mahkemesi ise seçimlik olarak çekin bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesi veyahut hesap sahibinin veya şikayetçinin yerleşim yeri mahkemesidir.
İdari olarak bakıldığında ise çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verildiğinde ilgili kişi elindeki çek yapraklarını bankaya iade etmekle yükümlüdür. Bu iade tebliğ edildikten on gün içinde uygulanması gerekir.
Çek Kanunu’nun önemli maddelerinden bir tanesinde ise karşılıksız çek hakkında ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması hakkındaki hükümler uygulanmamaktadır.
Eğer adli para cezasının ödenmemesi durumu meydana gelirse bu durumda adli para cezası doğrudan hapis cezasına çevrilmektedir. Kanun koyucu karşılıksız çek keşide edilmesini bu derece önem vererek karşılıksız çekin önüne geçmeye çalışmıştır.
Ayrıca Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde:
Muhatap nezdinde karşılığı kısmen veya tamamen bulunmayan bir çek düzenleyen kişi, çekin karşılıksız kalan bedelinin yüzde onunu ödemekle yükümlü olduktan başka, hamilin bu yüzden uğradığı zararı da tazmin eder.
Şeklinde kanun maddesi düzenlenmiştir. Bu bakımdan da eğer karşılık yoksa bu durumda çekin karşılıksız kalan bedelinin yüzde onu kadarı tazminat olarak ilgili lehtara verilmesi gerekir. Ayrıca hamil bu yüzden zarara da uğradıysa bu zararlarında karşılıksız çek keşide eden tarafından tazmin edilmesi gerekir.
Günümüzün en önemli ödeme vasıtalarından olan kambiyo senetlerinden olan çek konusunda çekin karşılıksız çıkması durumunda Avukat İsmail Yıldırım Hukuk Bürosu olarak karşılıksız çıkan çeklere karşı yaptırımların uygulanması, çekin takibinin yapılması, yüzde on çek tazminatının alınması, uğranılan zararların tazmini konularında icra ceza mahkemesi ve genel mahkemelerde hukuki danışmanlık ve avukatlık hizmeti sunmaktayız.
İsmail Yıldırım Hukuk Bürosu olarak Adalar, Ataşehir, Beykoz, Çekmeköy, Kadıköy, Kartal, Maltepe, Pendik, Sancaktepe, Sultanbeyli, Şile, Tuzla, Ümraniye, Üsküdar, Arnavutköy, Avcılar, Bağcılar, Bahçelievler, Bakırköy, Başakşehir, Bayrampaşa, Beşiktaş, Beylikdüzü, Beyoğlu, Büyükçekmece, Çatalca, Esenler, Esenyurt, Eyüp, Fatih, Gaziosmanpaşa, Güngören, Kâğıthane, Küçükçekmece, Sarıyer, Silivri, Sultangazi, Şişli, Zeytinburnu bölgeleri ile Bursa ve Kocaeli şehirlerindeki ayrıca Darıca ile Gebze bölgesindeki müvekkillerimize hizmet vermekteyiz. Daha detaylı bilgi edinmek için Avukat İsmail Yıldırım Hukuk Bürosu iletişim bölümünden iletişime geçebilirsiniz.